Czytnik ekranowy, czytnik ekranu (ang. screen reader) – program komputerowy, który rozpoznaje i interpretuje informacje wyświetlane na monitorze komputera, a następnie przedstawia je użytkownikowi w postaci głosowej lub zostaje wysłany do brajlowskiego urządzenia wyjściowego. Czytniki ekranowe są formą technologii asystujących, wykorzystywaną m.in. przez osoby niewidome, niedowidzące, głuchoniewidome czy mające trudności w uczeniu się.
Systemy operacyjne często zawierają wbudowane czytniki ekranowe takie jak Narrator (Microsoft Windows), VoiceOver (Apple Inc. macOS/iOS) czy TalkBack (Android). Najczęściej używanymi czytnikami ekranu w Polsce są Voice Over i NVDA .
Czytnik ekranu nie „widzi” strony tak jak użytkownik widzący. Zamiast tego działa w oparciu o strukturę dokumentu (strukturę kodu HTML) i API dostępności systemu operacyjnego. Proces wygląda tak:
1. Odczytanie DOM-u strony – czyli struktury HTML, w której znajdują się nagłówki, przyciski, formularze, linki i inne elementy interaktywne.
2. Korzystanie z API dostępności – każde środowisko (Windows, macOS, Android, iOS) ma własne API dostępności, które umożliwia czytnikowi ekranu pobranie informacji o elementach na stronie, ich nazwach, rolach i statusach.
3. Interpretacja i prezentacja treści użytkownikowi – czytnik ekranu przetwarza pobrane informacje i przekazuje je syntezatorowi mowy lub wyświetlaczowi brajlowskiemu.
Jeśli kod strony jest dobrze napisany, czytnik ekranu może poprawnie odczytać i umożliwić użytkownikowi interakcję. Jeśli nie – strona może być niedostępna i nieużyteczna dla części odwiedzających.
Kiedy osoba, która wspomaga się w korzystaniu z internetu czytnikiem ekranu, korzysta z komputera lub smartfona, de facto tego ekranu nie widzi – zamiast tego „słucha” go za pomocą syntezatora mowy lub czyta przy pomocy wyświetlacza brajlowskiego. Interakcja odbywa się głównie za pomocą:
- Klawiszy skrótów – np.
Tabdo nawigacji po interaktywnych elementach,Ctrl + Strzałkido czytania tekstu linijka po linijce.
- Gestów dotykowych (na smartfonach) – przesunięcie jednym palcem w lewo/prawo przechodzi między elementami, podwójne stuknięcie aktywuje wybrany element.
- Trybu przeglądania i trybu formularzy – użytkownik przełącza się między swobodnym czytaniem treści a trybem aktywnego wprowadzania danych (np. w formularzu).
Brak poprawnej implementacji dostępności sprawia, że osoby niewidome nie mogą efektywnie korzystać ze strony czy aplikacji. Dlatego tak kluczowe jest stosowanie:
- Poprawnych znaczników HTML (
<button>,<label>,<h1>itp.). - Opisowych atrybutów ARIA tam, gdzie są potrzebne (np.
aria-label). - Logicznej kolejności nawigacji i poprawnych skrótów klawiaturowych.
To wszystko sprawia, że czytnik ekranu „widzi” stronę tak, jak powinien, i pozwala użytkownikowi efektywnie z niej korzystać.
tutaj przeczytasz co to znaczy dobra kolejność w kodzie: https://tusietestuje.pl/pytania-o-dostepnosc-zrozumiala-kolejnosc-na-stronie-co-to-oznacza/
